Polskie Piękno - Karolina Żebrowska

    Dzisiaj w pracy, po skończeniu pisania o wytycznych odnośnie zwolnień z aresztu prewencyjnego w roku 1938, zabrałam się i przeczytałam książkę Polskie Piękno, Karoliny Żebrowskiej znanej jako Domowa Kostiumologia.

    Na początek taka refleksja: skoro przy rzeszy zawodowych historyków, także takich badających modę, o modzie w Polsce najlepiej pisze blogerka (nie umniejszając rzecz jasna), a o modzie we Francji doktor filologii (francuskiej co prawda), to bardzo wiele mówi to o stanie studiów historycznych i historycznosztucznych w Polsce.
   Przejdźmy jednak do clue sprawy: Książka Żebrowskiej jest naprawdę udana.
   Dlaczego uważam, że ta książka jest bardzo dobra?
Dlatego, że zauważa kilka kwestii, które były ignorowane w podobnych pozycjach dostępnych na rodzimym rynku: fakt, że dominującą warstwą społeczną w międzywojniu byli chłopi, a moda z żurnali była zarezerwowana w dużej mierze dla osób zamożnych. Dlatego, że jakoś dało się w niej opisać sytuację Żydów w czasie okupacji, nie uciekając się do tłumaczenia, że do pisania o Żydach i getcie potrzeba jakiś tajemniczych "innych narzędzi" - jako osoba prowadząca kwerendy historyczne mogę powiedzieć, że jest to tzw. g*wno prawda. I Żebrowska tego dowodzi bardzo dobitnie, tak jak palącej dla Polski kwestii: ograniczeniach ekonomicznych i politycznych, którymi poddawana była moda, a które z różnym, lepszym, bądź gorszym skutkiem próbowano pokonywać, czego pokłosiem były nieraz rzeczy, które równie dobrze mogłyby się znaleźć na kartach książki Olgi Drendy Wyroby - którą, nomen-omen, też bardzo polecam - rzeczy, które starały się kopiować zachodnie wzorce i odzwierciedlały pewne tęsknoty, ale które czasami wychodziły jak Brzydka Miki, czy wszelakie bootlegi disneyowskich figurek, które Drenda zresztą bardzo pięknie opisuje: Pamiętam dziwne wrażenie, jakie wywarł na mnie, wówczas czteroletniej wychowance przyklasztornego przedszkola, które najwyraźniej cieszyło się sympatią zagranicznych darczyńców, porządnie wykonany, oryginalny amerykański Goofy z przyjemnego, miękkiego tworzywa, o twarzy koloru faktycznie cielistego, a nie bladej jajecznicy. Do tamtej pory byłam wierną i zadowoloną użytkowniczką sympatycznych zabawek edukacyjnych produkcji krajowej i radzieckiej, niestety w porównaniu z błyszczącym miękkim winylem amerykańskim dotychczasowi ulubieńcy nieco jednak przybledli. Importowany Goofy, pomalowany starannie i równo, pozbawiony zeza i obszarpanych krawędzi charakterystycznych dla produkcji rodzimej, był pierwszą tak dobitną lekcją o tym, że istnieje jakiś świat pierwszy i drugi, i o niesprawiedliwości mierzonej tym, komu w udziale przypadają ładniejsze zabawki.- Wyroby s. 142-143.  Podobnie ma się sprawa z polską modą, wpatrzoną w Zachód i próbującą ją doścignąć, czego efektem nie były rzeczy standardowo piękne, ale pomysłowe (kolejny przymiotnik, który zapożyczam tu od Drendy, pomysłowy-analogowy, stojący w kontrze do cyfrowej kreatywności), które twórcy, tu krawcowe i te profesjonalne i amatorskie, powoływali do życia w celu upiększenia - siebie i świata wokół. Polskie Piękno to trochę takie właśnie Wyroby, opowiadające historie pokoleń pomysłowych osób, tworzących w tym wypadku stroje. Bo nie ukrywajmy, moda w Polsce nigdy tak naprawdę nie była na światowym poziomie, ale jej siła tkwiła w tym olbrzymim talencie do samoróbstwa i ciągłego przerabiania rzeczy starych na nowe (przez co nie mamy zbyt wiele polskich vintydżów, jednak jesteśmy mistrzami twórczego recyklingu). A piękno? Piękno jest w oczach obserwującego, jak mawiają Anglosasi. Żebrowska zrywa z wieloma mitami, które pojawiają się u tzw. poważnych autorów. Zaczyna się już od gorsetów, które nie zniknęły w latach dwudziestych, tłumaczy wyraźnie różnicę między stereotypową wizją 1920sów, a rzeczywistością, czy wskazuje, że niektóre mody w ogóle do Polski nie dotarły i nie stanowiły legendarnego stylu naszych mam/babć/prababć. To jest bardzo ważne w epoce filmików z serii 100 lat mody gdzieś tam, które zresztą Karolina skrytykowała w jednym ze swoich świeższych, jutubowych dokonań. W celu obalania różnych nieprawdziwych, bądź podkolorozywanych twierdzeń, Polskie Piękno spisuje się naprawdę świetnie. I czyta się je bardzo dobrze, bo jest napisane bardzo lekko. Dlatego ta lektura nada się doskonale dla młodszego czytelnika zafascynowanego światem historii mody, przy czym go nie ogłupi i na pewno skłoni do dalszych poszukiwań. Jeśli ktoś, już coś tam o modzie wie, to będzie stanowiło to miłe uzupełnienie. Przy okazji zawsze miło na Karolinę popatrzeć. Zresztą dobór zdjęć jest kapitalny, bo nie widzimy tylko obrazki z żurnali, ale sporo prywatnych zdjęć normalnych kobiet i ich strojów, które dobitnie pokazują to, że nie każdego było stać na podążanie za modą. I to jest także bardzo na plus. Generalnie album ten jest zdecydowanie bardziej wart uwagi niż większość książek o modzie na polskim rynku, prócz może mojej ukochanej Mody w Okupowanej Francji Krzysztofa Trojanowskiego. Zdecydowanie książka Żebrowskiej jest milion razy bardziej udana niż Moda w Okupowanej Polsce, w której wiele cennych informacji utonęło w niestrawnym sosie polityki historycznej i słabego riserczu (odnośnie samego wydarzenia jakim była druga wojna światowa i ograniczenia Polski do Warszawy i okupacji niemieckiej, bo okupacja radziecka w ogóle nie została poruszana- wszystkie grzechy Mruk, Żebrowska jednak naprawia bardzo koncertowo), czy lepsza i przyjemniejsza w odbiorze od Mody w Przedwojennej Polsce Sieradzkiej, która nie była zła, ale nie była też zbyt dobra. Żebrowska ewidentnie lubi temat, o którym pisze i umie to robić tak, żeby było wesoło i niegłupio, a dodatkowo stara się uwzględniać różne mniejszości, klasy społeczne i tak dalej. Ma się wrażenie, że naprawdę obcuje się z kompleksowym podejściem do tematu.
  A teraz rzeczy, które zgrzytnęły.
    Z tego co mi wiadomo autorka studiowała ongiś filmoznawstwo (to wcale nie będzie wycieczka w stronę filmoznawstwa w Krakowie XD), ale bohaterka Błękitnego Anioła, to w żadnym wypadku nie jest Lili Marlena, ale Lola-Lola! Lili Marlene to popularny przebój z 1939 roku, który śpiewała Lale Andersen i dopiero później przeszedł do sztandarowego repertuaru Dietrich. Druga sprawa to Kodeks Haysa - a i owszem stworzony w 1930 roku, ale wprowadzony w życie w roku 1934. Przecież w ciągu tych czterech lat powstało całkiem sporo Pre-Code talkies!
 Inna sprawa, którą chcę wytłumaczyć, jest to, że autorka zastanawia się czy rzeczywiście zapotrzebowania na futra w III Rzeszy, nawet na najmniejsze skrawki, było tak duże. Tak, jak i na wełnę było. Gospodarka nazistowskich Niemiec była dramatycznie niewydolna nawet przed wojną i wszelakie obostrzenia dotykały nawet najzamożniejszych. Przykładem tego mogą być wspomnienia Liny Heydrich, która była osobą niezwykle zakochaną w materialnym aspekcie życia i największymi dramatami dla niej było zawsze coś związanego z utratą pieniędzy i dobytku (jaskrawy przykład: o śmierci męża akapit, o tym, jak mąż oddał Goeringowi teren łowiecki: prawie dwa rozdziały). Lina pisała o tym, jak w 1939 roku familia musiała się pożegnać z samochodem prywatnym i wieloma zbytkami, a w roku 1941 musieli oddać część swoich rzeczy dla żołnierzy na front. Przy czym Reinhard za wszelką cenę starał się zatrzymać swoje skarpety narciarskie (dla niezorientowanych: facet był szefem Korpusu Bezpieczeństwa Trzeciej Rzeszy, na które składała się Służba Bezpieczeństwa [SD] i Policja Bezpieczeństwa [Sipo - w skład której wchodziło Gestapo i Kripo]). Po prostu naziści przeszarżowali i stąd miały miejsce różne akcje mające na celu konfiskaty nie tylko futer, ale też kawy, czy mąki. Odnośnie tego jak bardzo niewydolną gospodarką była Trzecia Rzesza można przeczytać w Cenie Zniszczenia Adama Tooze. To swoją drogą świetna lektura, także demitologizująca cud gospodarczy Hitlera, którego nigdy nie było. Wracając jednak do Polskiego Piękna, to jeszcze jedna, finalna uwaga: na prowincji, z dala od miast, w czasie okupacji, wcale nie było spokojnie, czego przykładem może być także moja rodzina, którą wyrzucono z domu i osadzono w ich miejsce niemieckich osadników. Proceder ten był praktykowany bardzo szeroko w tzw. Kraju Warty i sytuacja na polskich wsiach i małych miastach wielokrotnie była dużo bardziej dramatyczna niż w Warszawie, gdzie działały normalne kawiarnie, kina, czy nawet dom mody. To są takie małe uwagi, które mi zgrzytnęły, ale nie psują one odbioru książki. Po prostu w takich publikacjach trudno dopilnować wszystkich sformułowań tak, by nie popełnić żadnego błędu - jest to po prostu niemożliwe. W książce Żebrowskiej jest ich naprawdę malutko i nie dotykają one głównej sfery książki, czyli mody.
  Bardzo polecam Wam lekturę i czekam na Wasze przemyślenia. :)